De hypotheek begint bij jou. In veel Economie 101-achtige vertogen wordt er gedaan alsof de bank geld ‘uit het niets’ schept om dat op jou bankrekening bij te schrijven zodat jij ineens een huis kan kopen. Hier is het ding, het is niet de bank die ‘geld schept’: JIJ schept geldt. En dat doe je door niet te kijken naar wat je nu op dit moment aan liquide euro’s kunt ophoesten, maar door te kijken wat je in dertig jaar kunt ophoesten. In het dagelijks leven, als we willen weten hoe rijk we zijn, dan kijken we naar het geld op de bankrekening en de spulletjes die we hebben waarvan we denken dat we er nog wat voor kunnen krijgen. Bij het afsluiten van een hypotheek kijken we op een hele andere manier, dan gaan we kijken naar AL HET GELD dat we in ons leven gaan verdienen, we delen dat grofweg door de helft en voila, hier is het bedrag dat we kunnen lenen. En dat bedrag, dat bedrag is de waarde van een gemiddelde huis, zeker in een huizenmarkt die zo overgekrediteerd is als de Nederlandse.

Je hebt het vast wel eens gedaan als je een saaie kantoorbaan hebt en veel met excel werkt: je zet je netto jaarinkomen in vakje A1, trekt het door tot aan je pensioenleeftijd en hop je hebt alle euro’s die je in je miserabele leven in het zweet des aanschijns bij elkaar zult gaan sprokkelen. Dat bedrag kan alleen maar ietsje hoger worden, want je bent nog van plan om promotie te maken en te jobhoppen, en er zal vast nog heel veel inflatie overheen gaan, maar de basis is daar. Een bedrag van om en nabij 1 miljoen euro.

1 miljoen. Dat is wat jij waard bent. Je kan natuurlijk niet al het geld dat je ooit verdient in een huis steken, je moet ook eten en op vakantie, dus stel dat je de helft mag uitgeven aan je huis, dan mag jij 500.000 euro uitgeven aan huis. En hoeveel kost een huis? Juist, een half miljoen.

Natuurlijk, we zijn er nog lang niet, dit is nog maar stap 1 in het begrijpen van de huizenmarkt. Dit is heel simpel voorgesteld, er zijn talloze haken en ogen en 50% uitgeven aan woonlasten is natuurlijk crimineel en ver van de huidige norm, maar om het even heel makkelijk en overzichtelijk te maken: jij bent 1 miljoen waard, en een huis kost een half miljoen. Wil je dat huis kopen? Dan beloof je aan de bank dat je de komende dertig jaar de helft van je inkomen geeft en dan schiet de bank die vijf ton voor en dan kun jij je huis kopen.

Dus wie schept hier geld? Jij. Jij haalt je toekomstige loon naar het nu, jij loopt naar de bank en jij zegt: “hallo, ik ben Sjors en ik ben 1 miljoen euro waard”. De bank die kijkt je aan en zegt: “1 miljoen? Jij? Geloof er niks van”. Waarop jij je loonbriefjes laat zien, zegt dat je een brave werknemer bent en dat de baas heel blij met je is en ook dat je geen schulden hebt en je studieschuld netjes hebt afbetaald en als je dat allemaal hebt gedaan, JIJ, dan zegt de bank, “nou vooruit dan maar, ik geloof je. Ik VERTROUW je.” En dan is er vertrouwen, tussen jou en de bank, en dat vertrouwen wordt in beton gegoten in de vorm van een contract. Dit is wat ik in de Zes Huizen van de Financiele Markt de Trust heb genoemd. We waren gewend om geld te zien in de vorm van die cijfertjes in onze bank-app die toenemen als we ons loon gestort krijgen en afnemen als we pinnen, maar nu is er ineens een andere gelddimensie bijgekomen. Een juridisch contract, waarmee we een abstractielevel hebben gecreëerd waardoor vraag en aanbod kunnen samenkomen.

Je kan het eigenlijk vergelijken met het casino, waarbij je zegt “Alle fiches op rood!”, en alle fiches, dat is niet alleen wat je daadwerkelijk bij je hebt, maar al het geld dat je ooit in je leven zult verdienen. Als het balletje dan op rood valt, dan verdien je dus bakken met geld! Ongelofelijk! Wat een bedrag dat die croupier jou kant op duwt met die stok met zo’n plankje eraan, iedereen kijkt je aan en zegt “so hee, die heeft even snel veel geld die Sjors!”

En terecht! Want stel dat de bal op zwart zou vallen? Wat dan? Dan zou Sjors de rest van zijn leven in bittere slavernij doorbrengen zonder ooit iets terug te zien van zijn noeste arbeid. Sjors heeft dus, om het even heel Stap 1-achtig samen te vatten, een GIGANTISCH risico genomen toen hij een huis kocht. Maar, zoals het nu eenmaal werkt in het casino, risico is gelijk aan rendement. Dus is het eerlijk dat al die boomers rijk worden zonder dat ze hoeven werken? Ja, eigenlijk wel. Ze hebben ooit een keer alle fiches op rood gezet en het balletje viel op rood.

Maar stel nu dat er een gigantisch crisis uitbreekt waarbij alle bedrijven wegtrekken uit het land of failliet gaan en allemaal banen verdwijnen. Nu, de mensen zonder baan die kunnen sowieso al geen hypotheek afsluiten, dus die doen al niet mee. Maar dan, onze Sjors. Zelfde inkomen, zelfde spreadsheet, zelfde 1 miljoen euro over dertig jaar. Loopt naar de bank, maar nu zegt de bank: “Jij? 1 miljoen? Dertig jaar? Volgens mij sta jij tussen nu en vijf jaar gewoon op straat, net als ik trouwens.” De bank neemt jouw hand niet aan. Geen handdruk, geen deal, geen geld geschept uit het niets.

“Wacht wacht”, zegt Sjors, of jij, ben het zelf ook kwijt. “wat kan ik binnen die vijf jaar dan lenen?” “JIj bent een slimme jij!” zegt de bank ” ik kan wel even kijken op mijn rekenmachine; een miljoen gedeeld door dertig maal vijf is 166.666, kom, ik wil er vanaf zijn, 170.000 euro af te betalen binnen vijf jaar.” Sjors denkt er even over na, kijkt nog eens op Funda, wat blijkt? Er zijn nu opeens huizen te koop voor twee ton, en sommige appartementen zelfs voor anderhalve ton! “Weet je wat?”, zegt Sjors “We doen het!” En dan toch, die handdruk, dezelfde blije gezichten, hetzelfde huis gekocht door dezelfde Sjors met geld van dezelfde bankier. Het enige dat is veranderd, dat is de huizenmarkt.

Want Anja, arme Anja, die had ook al haar fiches ingezet, al het geld dat ze ooit in haar leven zou verdienen om dat prachtige prinsessenhuisje te kopen voor slechts een half miljoen euro maar wat bleek? Toen kwam de crisis en stond haar hypotheek onder water. Nu moest ze nog vier ton afbetalen ofzo, maar ze kreeg maar 170.000 euro van Sjors. Dus toen bleef er nog 230.000 euro over om af te betalen aan de bank. Bittere schuldenslavernij dus, dat is het levenslot van Anja.

Locatie locatie locatie zeggen makelaars altijd, maar dit is geen blog over makelaars. Tuurlijk, die paar tienduizenden eurootjes meer of minder voor een centrale ligging is reuzerelevant op het moment dat je dat huis gaat kopen, maar wat de huizenprijzen beweegt, unisono, als een vlucht vissen of een zwerm zwaluwen, dat zijn de economische vooruitzichten. Hebben Sjors en Anja nog een baan over dertig jaar? Ja? Nee? Misschien?

Of, omgekeerd, wat als Sjors bijna zeker weet dat hij promotie gaat maken? Ja, nu is hij 1 miljoen euro waard, maar houdt mijnheer de bankier wel rekening met het feit dat hij vrijwel zeker het dubbele gaat verdienen over een jaar? “Heus?” zegt de bankier, in dat geval wil hij je wel een tonnetje of twee extra aansmeren.

Want dat die bankier lekkere rente verdient op die handdruk, dat wist u natuurlijk wel. U weet precies hoe die bank zijn geld verdient, want dat kunnen al die explainer video’s wel uitleggen. Maar wie is er begonnen met de geldschepperij? Dat was niet de bank, dat was u. U trok al uw toekomstig loon alvast naar het heden en was bereid om rente te betalen om dat nu in stenen te kunnen steken. De bank was er alleen maar om dat mogelijk te maken. De bank nam het aanbod aan, u was degene die het aanbod deed. U schiep het geld, en niemand anders.