Vroeger wou ik scenarioschrijver worden. En dan niet toen ik een kind was, maar in de laatste jaren van de middelbare school, als je moet kiezen wie je wil zijn voor de rest van je leven. Ik wou scenarist worden. Ik had al eens een wedstrijd gewonnen en was al op de open dag van mijn favoriete school geweest, waar ik al had beslist wie mijn favoriete leraar zou worden.

Alle hoop ten spijt werd ik niet uitgeloot. De Nederlandse Film- en Televisieacademie werd elk jaar overspoeld met aanvragen en toegelaten worden was zoiets als het winnen van de loterij. Ik ben me toen maar gaan richten op de meer non-fictieve kant van het vertellen van verhalen en ben geschiedenis gaan studeren.

Nu is het vak scenarist zelf geschiedenis geworden. Hoezo? Omdat mensen geen films meer kijken. Er worden geen verhalen meer verteld van 90 tot 120 minuten met een begin, een midden en een eind. Er is geen einde meer.

Men kijkt nu series. Er is een universum, er zijn protagonisten die eventueel kunnen sterven, er zijn spanningsbogen en ontwikkelingen, maar er is geen einde meer. Tuurlijk, er is nog wel ergens een tabje ‘Films’ verstopt in de grafische omgeving van Netflix, maar wie klikt daar nu op? Anderhalf uur vinden mensen te lang, ze kijken liever 5 x 40 minuten van hun favoriete serie.

Niet alleen op Netflix is het einde verdwenen, ook in de bioscopen is de finale aftiteling via de achterdeur in een grote metalen vuilnisbak gegooid, in een steegje waar stoom uit de grond komt (zodat we weten dat we in New York zijn). Wie het grote scherm nog wil winnen moet uit een goed universum komen.

Hoe het einde van het einde begon

Ik weet nog hoe het begon. Mensen zullen je vertellen dat series er altijd al zijn geweest, verwijzend naar radioshows, televisieshows, Middeleeuwse minstrelen en grottekenende holbewoners maar trap er niet in. Het is een doortrapte verteltechniek van de nieuwe heersers om te doen alsof ze er altijd zijn geweest, om zo jouw geheugen te herprogrameren.

Ik kom je redden. Series begonnen in 2004, met Lost. Dat was de eerste serie, met de productiekwaliteit van een speelfilm, zonder einde. Daarvoor was er 24, een speelfilm van 24 x 45 minuten, mét einde. Pas toen er een nieuwe DVD-box uitkwam met 24, Day 2 hadden wij kijkers door dat we niet met een unieke speelfilmformule te maken hadden, maar met een ordinaire televisieserie. Zonder einde.

Er is zelfs een serie in het universum van ontheemde scenaristen. Hij gaat over iemand die vroeger verhalen vertelde, maar nu onder een systeemplafond moet zitten ‘brainstormen’ met andere ‘briljante’ creatieve geesten die net als hij per uur betaald krijgen om de ene spanningsboog aan de andere te rijgen om zo de fans niet teleur te stellen. Californication, heet de serie.

Waar zijn de verhalen met moralen gebleven? Een goed verhaal dat je kunt volgen met vreemden, in de woonkamer of in de bioscoop, zonder voorkennis omdat in de openingsscéne, kort maar krachtig, het universum wordt geschetst om daarna ergens over te gáán, om ons iets te vertellen en iets te leren zodat we nog eens goed kunnen janken.

Ze zijn er niet meer. Hollywood is gecanceld, de videotheken zijn weg en de studio’s durven geen films meer te maken. Ga ik zeggen dat vroeger alles beter was? Nee natuurlijk niet. Maar we moeten wel weten wat we missen vind ik. Het universum waar de opnameleider roept ‘It’s a wrap’ waarna de volledige cast en crew spontaan begint applaudiseren en elkaar in de armen vliegt terwijl ergens achterin de scenarist een traantje wegpinkt omdat zijn verhaal dat begon op zijn zolderkamer nu klaar is om naar de montagekamer te gaan, dat universum bestaat niet meer. Dat universum waarbij iedereen nog tot diep in de nacht feest kan vieren omdat niemand morgen hoeft te werken, dat universum bestaat niet meer. Waar er tuxedo’s en galajurken moeten worden gehuurd omdat er, ondanks het kleine budget, toch iets fantastisch is neergezet met een crew die op korte tijd als familie is beginnen aanvoelen, dat universum bestaat niet meer.

Zonder einde geen verhaal, zonder verhaal geen moraal. We zitten net als de Nyan Cat vast een hyperloop van herhalende patronen, content over content met de scenarist als vervangbare schakel in een lange entertainmentketen die eindigt bij een publiek dat bij het einde van elk seizoen een kleine paniekaanval krijgt omdat hij dan op zoek moet naar een nieuwe serie om doelloos door te blijven kijken. Dat is het einde van het einde.

Klik hier om in het archief ‘Etmaal‘ te lezen, een filmscenario dat nooit werd verfilmd.