Het is augustus, de pepernoten liggen weer in de winkel en dus barst de zwartepietendiscussie weer los. Op het gebied van media gaat de propiet-documentaire Wild Geraas tegenwicht bieden aan de vorig jaar verschenen antipiet-docu Zwart Als Roet. Op het gebied van de Nederlandse retail heeft Bijenkorf zich antipiet verklaard en Blokker zich bij kamp propiet geschaard. V&D volgt de lijn van het Sinterklaasjournaal. Op het juridische front staat antipiet Kno’ledge Cesare terecht voor mishandeling van een agent terwijl de Nederlandse staat zich voor het VN-tribunaal moet verantwoorden wegens institutioneel racisme.

Voor historici zijn dit zware tijden, want wij zouden de waarheid in pacht hebben. We worden voortdurend bij de revers van onze tweedjas gegrepen en heen en weer geschud: “zeg ze dat Zwarte Piet stamt van een Germaanse duivelscultus, lang voordat er zoiets als slavernij bestond!” roept propiet. “Zeg ze dat het Sinterklaasfeest een klassiek staaltje invented tradition is, grotendeels afkomstig uit de koker van schoolmeester Jan Schenkman!” toetert antipiet. Maar wij gaan helemaal niemand overtuigen. Wij bekijken het gebeuren van een afstandje en duiden de boel met blogs als deze.

Nederland is een atheïstisch land en misschien wordt om die reden het geloof in St. Nicolaas buitengewoon serieus genomen. Vele tientallen sinterklaasliederen kunnen door de gemeenschap probleemloos worden meegezongen, waarmee de algemene kennis van de liturgie niet onder doet aan die van een kerkganger uit de jaren ’50. Vooral als rekening wordt gehouden met het feit dat de traditie slechts twee maanden per jaar wordt gepraktiseerd, en dan nog hoofdzakelijk door kinderen. Maar ik ga niet proberen om Sinterklaas in religieuze termen te vatten, want dat is veel te ingewikkeld. Ik ga de zwartepietendiscussie wel als godsdiensttwist opvatten om daarmee iets bloot te leggen van de Nederlandse volksaard.

Nederland heeft vele, vele kerkscheuringen gekend. Die waren vaak het resultaat van theologische discussies waar we tegenwoordig de ernst moeilijk van op waarde kunnen schatten. Vragen als ‘Hoeveel engelen passen er op de punt van een naald?’ en ‘Heeft de slang wel of niet tot Eva gesproken in het paradijs?’ hebben families en dorpen gesplijt. De Nederlanders zijn een vredelievend volk, maar staan in een traditie van factievorming om de meest onbenullige dogmatische kwesties.

Als historici over honderd jaar over de zwartepietendiscussie lezen dan zal ze hetzelfde gevoel bekruipen als wij krijgen bij het lezen over kerkscheuringen. Rationeel valt het wel te benaderen: de zwartepietendiscussie moet geplaatst worden in een context van een wereldwijde emancipatiegolf tegen racisme, die net als de tweede feministische golf, maatschappelijke ongelijkheid aankaart nu wettelijke gelijkheid is bereikt. Deze toekomstige historici zullen zich echter moeilijk de emoties kunnen voorstellen die opspelen als ‘de kleur van piet’ ter sprake komt. Antipiet verwijt propiet racisme, propiet verwijt antipiet een vijand te zijn van zijn eigen cultuur. Beide verwijten zijn waar, de meningen zijn er alleen over verdeeld welk verwijt het zwaarst weegt.

En nu? Anno 2015 heerst nog altijd de gedachte dat het Sinterklaasfeest nationaal erfgoed is, dat het Nederlandse volk één en ondeelbaar is en dat er, net als in budgettaire politiek, een compromisvoorstel mogelijk is waarin beide partijen zich kunnen vinden. Dat is ook letterlijk wat er aan de Verenigde Naties is beloofd. Dom. Het is ondenkbaar dat er een ‘invulling van de traditie’ gevonden zal worden waarin beide kampen zich kunnen vinden, of dat zoiets überhaupt vanuit de politiek geïmplementeerd kan worden. Een kerkscheuring is onvermijdelijk en de scheur zal lopen tussen gemeentes, winkelmerken en scholen.

In verhullende terminologie, waarvan wij allen tegen die tijd de betekenis zullen kennen, zal aangekondigd worden in welke vorm piet zijn intocht doet in de gemeente, school of woonkamer. Twee maanden per jaar worden families en dorpen gesplijt om op hun eigen manier de traditie te bezigen. Achter gesloten gordijnen zal de traditie zich razendsnel verder ontwikkelen en zal piet wellicht de kans krijgen om zich van vrolijke neger terug te veranderen in zwart geschminkte demon die kinderen angst aanjaagt, zoals op bijvoorbeeld Ameland ook al “honderden jaren” gebeurt. Lang leve tradities.